Archiwum Narodowe w Krakowie wzbogaciło się o nową siedzibę wybudowaną przez Skanska i tym samym stało się największym i najbardziej nowoczesnym archiwum w Polsce. W niskoenergetycznym gmachu przez kolejne dziesiątki lat będą przechowywane niezwykle cenne archiwalia dokumentujące historię Polski i Krakowa, w tym m.in. akt lokacyjny miasta Krakowa z 1257 r., dokumenty z pieczęciami królewskimi Piastów i Jagiellonów oraz kilka tysięcy innych pergaminów.
Cieszę się, że nasze doświadczenie i kompetencje pozwalają na budowanie długoterminowej i partnerskiej współpracy z tak ważnymi klientami publicznymi jak Archiwum Narodowe w Krakowie - mówi Tomasz Sadowski, Dyrektor Obszaru Budownictwa Ogólnego Skanska SA w Krakowie. – Ten niskoenergetyczny obiekt użyteczności publicznej o wyjątkowym znaczeniu dla Polski został zrealizowany zgodnie ze wszystkimi założeniami klienta i doskonale wpisuje się w naszą misję budowania z korzyścią dla społeczeństwa i strategię Budujemy miasta.
Nową siedzibę Archiwum Narodowego w Krakowie tworzą zrealizowane przez Skanska, połączone ze sobą dwa budynki: biurowy o 5 kondygnacjach nadziemnych i 1 podziemnej oraz magazynowy o 7 kondygnacjach nadziemnych i 1 podziemnej, o łącznej powierzchni 2,4 tys m kw. W ścisłej współpracy z konserwatorem zabytków Skanska odrestaurowała również 2 historyczne budynki. Umowa została podpisana w połowie kwietnia 2017 a łączna wartość projektu wynosi 70 mln PLN netto. Z końcem maja 2020 obiekt został przekazany klientowi. Inwestycja została sfinansowana w całości ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Z korzyścią dla społeczeństwa
Magazyny archiwalne wybudowane przez Skanska mogą pomieścić nawet ok. 70 km akt. Powierzchnia użytkowa archiwum to ponad 14 tys. m kw. a dodatkowo istnieje możliwość rozbudowy jego siedziby o kolejny segment magazynowy. W budynku utworzono Zapasowe Repozytorium Cyfrowe Archiwów Państwowych, miejsce przechowywania i udostępniania w internecie reprodukcji cyfrowych materiałów archiwalnych ze wszystkich archiwów państwowych w Polsce. Powstanie tu również najnowocześniejsza w Polsce pracownia konserwacji materiałów archiwalnych. Budynek magazynowy cieszy także oko - elewacja wykonana z płyt z betonu GRC (Glassfibre Reinforced Concrete) stanowi interesującą mozaikę wykonaną z płyt w 7 różnych kolorach i wymiarach, o fakturze przypominającej naturalny kamień, która doskonale wpisuje się w otaczający archiwum miejski krajobraz.
Wybudowany obiekt jest jednym z najnowocześniejszych tego typu budynków w Europie zaprojektowanych z myślą o wieczystym przechowywaniu materiałów archiwalnych. Powstał w oparciu o rozwiązania zastosowane i doświadczenie zdobyte przy budowie nowych archiwów w Danii i Francji. Inwestycja jest największą spośród wszystkich realizowanych do tej pory w państwowej sieci archiwalnej i stanowi wzór dla kolejnych planowanych obecnie w innych archiwach państwowych – mówi Paweł Ząbczyński, Główny Specjalista ds. budowy nowej siedziby, Archiwum Narodowe w Krakowie.
Bezpiecznie dla archiwaliów
Najnowsze technologie i starannie wyselekcjonowane materiały zastosowane w obiekcie przez Skanska pozwalają na utrzymanie stałego mikroklimatu tworzącego bezpieczne środowisko dla nawet najstarszych i najbardziej wrażliwych dokumentów. Zewnętrzne ściany budynku magazynowego zostały wykonane z naturalnego betonu, a następnie pozostałe pustki powietrzne zostały uzupełnione specjalną betonową masą szpachlową w celu zamknięcia przestrzeni i ochrony przed gromadzeniem się zanieczyszczeń i zasiedlaniem przez mikroorganizmy, potencjalnie szkodliwe dla akt. Wentylacja w obiegu zamkniętym w budynku magazynowym, z niewielką domieszką świeżego powietrza, pozwala na utrzymanie stałości parametrów takich jak wilgotność i temperatura. W obiekcie zastosowano także nowoczesny system przeciwpożarowy gaszenia mgłą wodną. Jest to system rekomendowany dla obiektów archiwalnych, który w przypadku powstania pożaru skutecznie ogranicza jego rozwój i powoduje możliwie najmniejsze straty w zbiorach. System w Archiwum Narodowym posiada dodatkowo dwustopniowe zabezpieczenie przed działaniem w sytuacji fałszywego alarmu pożarowego lub przypadkowego uruchomienia.
Ekologicznie
W kontekście nasilających się zmian klimatycznych wyjątkowego znaczenia nabiera niska energetyczność nowej siedziby Archiwum. Gmach posiada nowoczesny system geotermalny, w którym do ogrzewania i chłodzenia wykorzystywane są sondy głębinowe oraz tzw. pale aktywne. Pod parkingiem znajdują się 24 pompy ciepła wywiercone przez Skanska na głębokość 100 m, które pozwalają na odzysk ciepła z gruntu. Budynek został postawiony na 538 palach betonowych, z których w 117 zatopiono drugą instalację służącą odzyskowi ciepła. Następnie całość – sondy gruntowe i instalację tzw. pali aktywnych zostały połączone w jedną instalację we wspólnej maszynowni.
Ocieplenie budynku magazynowego jest o ok. 50% grubsze niż w standardowym budynku mieszkaniowym, co podnosi jego izolację i odporność na zmiany temperatury na zewnątrz. Budynek biurowy posiada tzw. drugą skórę, czyli system szklanych żaluzji umożliwiających cyrkulację powietrza i otwierających się lub zamykających automatycznie w zależności od temperatury otoczenia i siły wiatru. Warte podkreślenia jest też to, że budynek nie jest podłączony do miejskiej sieci ciepłowniczej. Całe zapotrzebowanie na ciepło będzie zapewnione z wykonanych instalacji budynkowych.
Efektywność energetyczną nowej siedziby Archiwum zwiększają również 142 moduły fotowoltaiczne o łącznej mocy prawie 40 kWp, zamontowane przez Skanska na dachu. Przy pełnym nasłonecznieniu z instalacji można wygenerować ok. 8% zapotrzebowania całego obiektu na energię. Przeciętnie, w skali miesiąca, biorąc pod uwagę okres nocny oraz zmienne warunki pogodowe układ może wyprodukować ok. 3% miesięcznego zapotrzebowania. Energia wytwarzana przez panele jest wykorzystywana na potrzeby bieżącego funkcjonowania obiektu jak np. oświetlenie. Aby zapewnić stałą dostawę prądu w razie awarii, budynek został wyposażony także w system zasilania rezerwowego.
Nowoczesny system zarządzania
Nowa siedziba Archiwum została wyposażona przez Skanska w nowoczesny system zarządzania budynkiem (Building Management System), który pozwala na jego łatwą obsługę. Dane w BMS zbierane są w sposób ciągły, a podgląd z poziomu stacji operatorskiej jest możliwy w każdym momencie - mówi Dariusz Gruszka, Menadżer Projektu, Skanska. - Użytkownik na bieżąco monitoruje i ma możliwość zarządzenia np. parametrami pracy układów technologicznych produkcji ciepła i chłodu, temperatury, wilgotności czy jakości powietrza w magazynach, aktualnego zużycia energii czy też produkcji energii z paneli fotowoltaicznych. System na bieżąco pozwala monitorować stan obiektu, zapewnić odpowiednie warunki do pracy oraz przechowywania cennych dokumentów i pomaga efektywnie wykorzystać energię elektryczną.
Archiwum zaczyna działać
Od początku czerwca Archiwum Narodowe w Krakowie rozpoczyna wyposażanie nowej siedziby w regały powierzchni magazynowej. W ciągu najbliższych miesięcy do gmachu trafi już 30 km bieżących akt z instytucji działających na terenie Krakowa i województwa małopolskiego. Do końca roku w budynku zamontowane zostanie kompletne wyposażenie pracowni: introligatorskiej, konserwacji, fotograficznej oraz digitalizacji, dwóch serwerowni, wielomodułowej czytelni materiałów archiwalnych oraz sali audiowizualnej zdolnej pomieścić ok. 180 osób. W pracowni konserwacji powstanie Centrum Konserwacji Archiwaliów. Od września 2020 r. rozpocznie się przeprowadzka zasobu Archiwum rozproszonego obecnie w 6 różnych lokalizacjach w Krakowie i Spytkowicach k. Zatoru. Uroczyste otwarcie Archiwum i udostępnienie jego cennych zbiorów naukowcom oraz innym miłośnikom archiwaliów planowane jest na początek 2021 r.